Angelus Novus

Angel Eyes​

​Het toeval wil dat ik in 2013 mijn eigen engel heb geschilderd, die de toeschouwer strak en recht in de ogen kijkt. Zij is samengesteld uit diverse mensfiguren en zij houdt een blanco - maar niet wit - vaandel gericht naar de aarde.

Haar vleugels hebben de 'aardse' vorm van voeten en haar voeten zijn de handen die de vaandel naar de aarde dragen. Zij lijkt te zweven in een passieve houding, uit-kijkend naar een respons.

Mijn engel lijkt een antwoord te zoeken op een persoonlijke vraag die nog niet is gesteld. Het is aan de toeschouwer om de leegte te vullen...

De Biennale van Venetië krijgt in 2015 een nieuw thema, gebaseerd op de 'Angelus Novus' uit 1920 van: Paul Klee ! Deze 'Nieuwe Engel' is als 'bewaar'engel beroemd geworden via de woorden van Walter Benjamin, een Joods-Duitse cultuurfilosoof (1892-1940) die het werk koopt en zo'n 20 jaar met zich mee draagt. Hij maakt een eind aan zijn leven als blijkt dat hij niet aan de Duitsers kan ontkomen. Zijn engel wordt vanaf dat moment bewaard in het Israël Museum van Jeruzalem.

Dit zijn de woorden waarmee Walter Benjamin zijn icoon beschrijft: 
"Er bestaat een schilderij van Paul Klee, dat Angelus Novus heet. Er staat een engel op afgebeeld die zo te zien op het punt staat zich te verwijderen van iets waar het zijn blik strak op gericht houdt. Zijn ogen en zijn mond zijn opengesperd, hij heeft zijn vleugels gespreid. Zo moet de engel van de geschiedenis eruitzien. Zijn gelaat is naar het verleden gewend. Waar wij een reeks gebeurtenissen waarnemen, ziet hij één enkele catastrofe en daarin wordt zonder enig respijt puinhoop op puinhoop gestapeld, die hem voor de voeten geworpen wordt. De engel zou wel willen blijven, de doden tot leven wekken en de brokstukken weer tot een geheel maken. Maar zijn vleugels vangen de wind die uit het paradijs waait, een storm die zo hard is dat hij ze niet kan stuiten. Deze storm stuwt hem onweerstaanbaar voort, de toekomst in die hij de rug heeft toegekeerd, terwijl de stapel puin vóór hem tot aan de hemel groeit. Deze storm is wat wij vooruitgang noemen." Walter Benjamin (1940) 

​Voor mij gaat de tekst vooral over de 'maakbaarheid' van de geschiedenis. Zij is zowel achter ons als vóór ons en zij kristalliseert in de keuzes die 'wij mensen' maken. Christine Gruwez roept in haar blog interessante vragen op en definieert de Angelus Novus als een 'tussen', een machteloos intermezzo tussen verleden en toekomst, voortgedreven door de stuwende kracht van het leven zelf.

Paul Klee, Angelus Novus (1920), aquarel